Położony na malowniczym, wapiennym, nadwislańskim wzgórzu Klasztor Benedyktynów w Tyńcu wraz z Kościołem św. Piotra i św. Pawła to jeden z ważniejszych punktów na historycznej, turystycznej i religijnej mapie Krakowa. Dzięki trasie rowerowej z centrum Krakowa Tyniec stał się też dla Krakowian głównym celem wypadów rowerowych za miasto.
Historia
Klasztor został ufundowany najprawdopodobniej przez Kazimierza Odnowiciela w 1044 roku w okresie odbudowywania państwa. Benedyktyni mieli wspierać ten proces i przywracać silna pozycje kościoła w Polsce. Pierwszym opatem klasztoru został Aaron. Część badaczy uważa jednak, że opactwo tynieckie ufundował dopiero syn Kazimierza Odnowiciela, Bolesław Szczodry.
W II połowie XI wieku powstał zespół romańskich budowli – trójnawowa bazylika oraz budynki klasztorne. W XIV wieku opactwo uległo zniszczeniu w wyniku ataku Czechów i Tatarów. W kolejnych wiekach kilkakrotne przebudowywano kompleks, najpierw na styl gotycki w XV wieku, potem na barok i rokoko. Opactwo zostało zniszczone również w XVII wieku w wyniku wojen, lecz wkrótce znowu je odbudowano i powiększono.
Kolejne zniszczenie dotknęło zabudowania klasztorne w związku z zamienieniem ich na twierdzę konfederatów barskich. Główne walki o Tyniec miały miejsce w roku 1771 i trwały kilkanaście miesięcy, aż do kapitulacji, którą konfederaci złożyli względem wojsk austriackich. W wyniku działań wojennych, opactwo uległo poważnemu zniszczeniu. Podpisany traktat rozbiorowy spowodował, że Tyniec znalazł się poza granicami Polski.
W 1816 roku opactwo zostało zlikwidowane. W latach 1821-1826 kościół stanowił siedzibę biskupstwa tynieckiego. Mnisi, dzięki inicjatywie belgijskiego benedyktyna Karola van Oosta, powrócili do Tyńca w 1939 roku a od 1947 roku odbudowywali podniszczony kompleks. W 1968 roku kościół św. Piotra i Pawła znowu stał się opactwem.
W roku 1991 o. Włodzimierz Zatorski założył przy opactwie Wydawnictwo Benedyktynów. W 2006 roku powołano do życia Jednostkę Gospodarczą Opactwa Tynieckiego BENEDICITE zajmującą się m.in. sprzedażą produktów pod marką Produkty Benedyktyńskie.
Klasztor Benedyktynów w Tyńcu – Architektura
Obecnie trójnawowa świątynia posiada gotyckie prezbiterium i barokową nawę główną. Autorem wielu ołtarzy m.in. rokokowego ołtarza głównego z czarnego marmuru, przedstawiającego Świętą Trójcę i apostołów św. Piotra i Pawła był Włoch Francesco Placidi. W kościele znajduje się późnobarokowa ambona w kształcie łodzi, utrzymana w czarno złotej tonacji, autorstwa najprawdopodobniej Franciszka Józefa Mangoldta. W długim prezbiterium stanowiącym chór zakonny znajdują się stalle z XVII wieku, ozdobione motywami z życia świętych, w tym św. Benedykta. Godne zauważenia są również krużganki klasztorne oraz pozostałości dawnych zabudowań wzgórza.
Na terenie klasztoru mieści się Muzeum Opactwa w Tyńcu.
Ciekawostki
– Opactwo zostało wykorzystane w filmie „Ogniem i mieczem” jako widok zdobytego Baru.
– W pobliżu klasztoru, na brzegu Wisły znajduje się przystanek tramwaju wodnego kursującego do centrum Krakowa.