Kołacz jurajski (inaczej kołocz) to ciasto weselne lub świąteczne, bardzo popularne w dawnej szlacheckiej Polsce. Nazwa wywodzi się od kształtu, w jakim było ono pieczone.
W przeszłości kołacze były bardzo popularne i powszechnie pieczone na wsi przez niemal wszystkie gospodynie. Produkty potrzebne do upieczenia kołacza były łatwo dostępne z uwagi na fakt, że w każdym gospodarstwie hodowano krowy, drób, a także uprawiano rolę.
Tradycja:
Na jurze Krakowsko-Częstochowskiej, szczególnie w okolicach sąsiadujących bezpośrednio ze Śląskiem, kołacz w dalszym ciągu ma bardzo duże znaczenie jako ciasto weselne. Po dziś dzień kołacz weselny pakowany jest w biały pergaminowy papier z doczepioną wstążką oraz kawałkiem mirtu i osobiście wręczany przez młodą parę, na dwa tygodnie przed weselem, sąsiadom, gościom weselnym, księdzu, a nawet osobom nie zaproszonym na wesele. Jest to wyraz szacunku, pamięci i wdzięczności młodej pary.
Samo słowo kołacz funkcjonuje tez w języku potocznym w licznych przysłowiach i powiedzeniach, jak np. „Chowaj się na kołacz tzn. nie objadaj się na poczęstunku”, czy „Jak kołacz jest rzadko to lepiej smakuje”, „Pierwej kołacz potem książka” („Nowa Księga Przysłów i wyrażeń przysłowiowych Polskich”, Warszawa 1970).
Wygląd:
Kołacz jest okrągłym wypiekiem, ma otok z ciasta drożdżowego a nadzienie nałożone jest w kształcie różyczek – pięć różyczek sera, trzy różyczki maku, wszystko posypane kruszonką. Całość delikatnie oprószona cukrem pudrem. Średnica wynosi zazwyczaj 18-19 cm, waga 350 g a grubość – w najszerszym miejscu 4 cm. Barwa jest złocista do jasnobrązowej.
W części Małopolski kołacz jurajski jest dekorowany serem i makiem w odróżnieniu od np. kołacza jodłownickiego, który dekorowany jest wyłącznie serem.Obecnie kołacz przestał być jedynie pieczywem obrzędowym i świątecznym. Jest on produkowany i spożywany niemalże jako pieczywo codzienne, chociaż niewątpliwie najlepiej smakuje w czasie wesel i świąt.
07.07.2010 Kołacz jurajski został wpisany na listę produktów tradycyjnych
źródło: www.minrol.gov.pl