Krzyżne to jedna z najpiękniejszych przełęczy w Tatrach Wysokich. Stanowi ona zwieńczenie szlaku turystycznego Orlą Percią i oferuje wspaniałe widoki na Dolinę Pięciu Stawów Polskich. Jednocześnie jednak dotarcie na przełęcz może stanowić jedno z większych wyzwań w Tatrach. Mimo to zdecydowanie warto podjąć trud długiej wspinaczki.
Geografia
Przełęcz Krzyżne położona jest w Tatrach Wysokich, pomiędzy doliną Pańszczycą, a Doliną Roztoki. To jeden ze skrajnych punktów szlaku Orlej Perci. Ma 2112 metrów n.p.m. To tutaj boczna grań Tatr odchodząca od Świnicy dochodzi do przełęczy odcinkiem Buczynowych Turni i rozgałęzia się na granie Wołoszyna i Koszystej. Najbliżej przełęczy znajdują się Kopa nad Krzyżnem (kończąca odcinek Buczynowych Turni), Waksmundzki Wierch w grani Koszystej i Mały Wołoszyn w grani Wołoszyna.
Geologia i przyroda
Tworząca trawiastą rówień o powierzchni 1,2 ha przełęcz powstała na przecięciu dwóch dużych stref uskokowych. Nazwą Krzyżne określa się zarówno samą przełęcz, jak i tę równinkę.
Z rzadkich wysokogórskich roślin w rejonie przełęczy występuje rogownica jednokwiatowa i skalnica odgiętolistna.
Historia
Krzyżne zaczęło być odwiedzane przez turystów od około 1865 roku. Po wybudowaniu przez Towarzystwo Tatrzańskie kamiennej chatki na trawiastej równi powyżej siodła przełęczy na wysokości ok. 2135 m popularne stały się wycieczki połączone z oglądaniem wschodu słońca i panoramy Tatr z Krzyżnego i pobliskiego Wołoszyna. Chatka (nazwana imieniem Maksymiliana Nowickiego) była użytkowana do ok. 1915 roku. Obecnie na równi widoczne są jeszcze fragmenty jej murów.
Pierwsze odnotowane wejścia turystyczne: Ludwik Zejszner z grupą turystów w 1838 roku, zimą Karol Potkański z przewodnikami w 1894 roku.
Dawniej wycieczki na przełęcz prowadziły przez Dolinę Waksmundzką, później także przez dolinę Pańszczycę. Ksiądz Gadowski w latach 1903–1906 poprowadził przez Krzyżne Orlą Perć, zaczynającą się przy Wodogrzmotach Mickiewicza i biegnącą przez Wołoszyn, Buczynowe Turnie, Granaty, Kozi Wierch aż do Zawratu. Początkowy odcinek do Krzyżnego został zamknięty w 1932 roku.
Szlaki turystyczne
Orla Perć z Zawratu na Krzyżne: 6:40 godzin
Od „Murowańca” w Dolinie Gąsienicowej (3 godziny, 2:00 w dół),
Z Doliny Pięciu Stawów (2 godziny, 1:30 w dół)
Zimą możliwe jest wejście na Krzyżne na nartach z doliny Pańszczycy, droga z Doliny Pięciu Stawów Polskich jest narażona na lawiny. Droga zimowa Pańszczycą prowadzi cały czas żlebem, jednak w razie złego śniegu lub zagrożenia lawinowego lepsza jest droga przez Przełączkę pod Ptakiem.
Ciekawostki
– Nazwa Krzyżne pochodzi od położenia w miejscu, w którym krzyżują się trzy grzbiety. Czasami przełęcz bywa nazywana Krzyżnem Polskim lub Krzyżnem Wołoszyńskim, aby odróżnić ją od szczytu Krzyżne Liptowskie.