Turbacz

Turbacz – najwyższy szczyt Gorców, znajdujący się w centralnym punkcie pasma i tworzący potężny rozróg . Według większości źródeł ma wysokość 1310 m n.p.m. 

Z Turbacza odbiega siedem górskich grzbietów (na Gor, Kudłoń, Turbaczyk, Suchy Groń, Obidową, Średni Wierch i Bukowinę Obidowską). Sam wierzchołek Turbacza znajduje się poza Gorczańskim Parkiem Narodowym, którego granica przebiega nieco po zachodniej, oraz po północnej stronie szczytu.

Historia

Góra już w XIX w. była celem turystycznych wypraw. Seweryn Goszczyński tak opisuje ją w swoim „Dzienniku Podróży do Tatrów”: Widok z Turbacza na wszystkie strony przecudny, obszarem, który zajmuje i bogactwem rozmaitości. Nie miałem jeszcze w swym życiu podobnego widoku.

Sam szczyt Turbacza niczym nie wyróżnia się w dużej, szczytowej kopule. Otoczony jest gęstym lasem świerkowym, przez co pozbawiony widoków i stoi na nim kamienny obelisk oraz żelazny krzyż z datami 1945–1985. Dawniej jednak wierzchołek był bezleśny i rozciągały się z niego szerokie widoki. Stoki Turbacza były w czasie II wojny światowej i po jej zakończeniu świadkiem wielu walk partyzanckich. Tutaj swoje kryjówki miały oddziały, a schronisko było ważnym miejscem kontaktowym i azylem dla ukrywających się patriotów. Najbardziej znana jest, związana ściśle z Turbaczem, postać Józefa Kurasia, ps. Orzeł, a potem ps. Ogień, legendarnego partyzanta i dowódcy walczącego najpierw przeciwko Niemcom, a potem radzieckim komunistom. 

Turystyka

Położone pod szczytem, na wysokości 1283 m n.p.m. schronisko PTTK na Turbaczu to okazały kamienny budynek o dwóch prostopadłych skrzydłach z arkadowym wejściem i strzelistym dachem z mansardami, krytym gontem (ponad 100 miejsc noclegowych), otwarty w 1958 roku. Z tarasu przed wejściem roztacza się piękna panorama Pienin i Tatr ponad wzniesieniami Pogórza Spisko-Gubałowskiego – od Tatr Bielskich z Hawraniem przez Tatry Wysokie z Łomnicą, Gerlachem, Wysoką i Świnicą po Tatry Zachodnie z Kasprowym Wierchem, Bystrą i Banówką.

Obok schroniska otwarto w 1980 roku niewielkie Muzeum Kultury i Turystyki Górskiej PTTK eksponujące dzieje turystyki w Gorcach, historię schroniska na Turbaczu, opis działalności ruchu oporu podczas II wojny światowej oraz postać Władysława Orkana.

Nazwa

W gwarach góralskich nazwa Turbacza jest określana jako: Turbac, Trubac, bądź Turboc. Według Władysława Maciejczaka nazwa etnicznie odnosiła się niegdyś jedynie do Hali Turbacz i została błędnie przeniesiona na szczyt, a prawidłowa nazwa ludowa brzmiała: „Kluczki”. Nazwa ta do dziś odnosi się do lasu znajdującego się po południowej stronie Gorców. Przypuszcza się że nazwa Turbacz ma korzenie wołoskie. Jedna z teorii mówi że pochodzi od rumuńskich słów: turba – „darń, torf”. Istnieje też teoria według której pierwotnie określenie dotyczyło Potoku Turbacz i jest nazwą dokładnie wschodniorumuńską nawiązującą do słowa turbat – „wściekły”, „szalony”, „zmącony”, „mętny”. Wysunięte zostały także przypuszczenia że nazwa może pochodzić od gry na trembitach, według tej teorii słowa góralskie zaczynający się na: tr byłyby pierwotną wersją.

Panorama:

Szlaki:

Obok schroniska znajduje się duży węzeł szlaków turystycznych:

 – czerwony Główny Szlak Beskidzki przez wierzchołek Turbacza, Obidowiec, Stare Wierchy, Jaworzynę Ponicką i Maciejową do Rabki-Zdroju

 – czerwony Główny Szlak Beskidzki przez Przełęcz Knurowską i Pasmo Lubania do Krościenka – niebieski przez Bukowinę Waksmundzką do Łopusznej

 – niebieski przez Czoło Turbacza, Suchy Groń do Poręby Wielkiej (Koninki)

 – zielony przez Czoło Turbacza, Wierch Spalone i Turbaczyk, obok Orkanówki do Niedźwiedzia – zielony przez Bukowinę Waksmundzką do Kowańca w Nowym Targu

 – żółty przez Czoło Turbacza, Przełęcz Borek, Kudłoń i Gorc Troszacki do Lubomierza

 – żółty przez Bukowinę Miejską do Kowańca w Nowym Targu

Zdjęcie: Jerzy Opioła/ Wikimedia Commons