Dolina Mnikowska to dolina położona na zrębie tektonicznym Grzbietu Tenczyńskiego w obrębie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Obejmuje wąwóz w dolinie rzeki Sanki o nazwie Skały. Najważniejsze fragmenty doliny chroni rezerwat przyrody utworzony w 1963 roku. Ma on powierzchnię 20,89 hektarów.
Geografia i atrakcje
Rezerwat znajduje się na obszarze Tenczyńskiego Parku Krajobrazowego. Głębokość wąwozu dochodzi do 80 metrów. Skały tworzą tu bardzo strome ściany, wrota skalne i pojedyncze iglice. Znajduje się w nich około 10 jaskiń, jedna z nich ma długość 82 metrów. W istniejących grotach znaleziono ślady zamieszkania ludności.
W środkowej części rezerwatu znajduje się polanka, a ponad nią w południowych ścianach w zakolu zwanym Cyrkiem, we wnęce skalnej znajduje się ołtarz z dużym obrazem Matki Boskiej Skalskiej. Obraz ten namalowany został na skale przez Walerego Eljasza-Radzikowskiego w 1863 roku. Niestety oryginalny obraz został zniszczony, później nieudolnie namalowany na nowo. Na polance znajdują się ławeczki dla turystów.
W skład krajobrazu kulturowego Doliny Mnikowskiej oprócz ołtarza i obrazu wchodzą też stacje drogi krzyżowej, krzyż na szczycie skały, tablice informacyjne dla turystów sama polanka powstała w wyniku prowadzonego tu od wieków wypasu i koszenia.
Przyroda
Wąwóz i dolinkę porastają lasy (grąd, łęg i buczyna) oraz naskalne murawy kserotermiczne. Roślinność runa leśnego najobficiej kwitnie wczesną wiosną. Całymi płatami zakwita przylaszczka pospolita, zawilec gajowy, kokorycz pełna, a wśród nich szczyr trwały, fiołek wonny, zawilec żółty, złoć żółta, zdrojówka rutewkowata i miodunka ćma. W rezerwacie występuje 17 gatunków roślin chronionych, m.in. buławnik, lilia złotogłów, konwalia majowa, wawrzynek wilczełyko, naparstnica zwyczajna. W skład naskalnych muraw wchodzą koniczyna długowłosa, oman szorstki, fiołek kosmaty, parzydło leśne i kozłek trójlistkowy.
Licznie występują tu też nietoperze, a z ptaków m.in. pustułka, ortolan i słowik rdzawy.
Dolina Mnikowska – Szlaki
Z Mnikowa przez Dolinę Mnikowską, Wąwóz Półrzeczki, Dolinę Brzoskwinki do Brzoskwini.
Ciekawostki
– Przed wejściem do doliny w Skałkach zamontowano tablice opracowane przez specjalistów z Akademii Górniczo-Hutniczej z Krakowa informujące o budowie i genezie powstania doliny w ramach projektu Małopolski Szlak Geoturystyczny.
– W Dolinie Mnikowskiej doszło do najgłośniejszego fałszerstwa w historii polskiej archeologii. Główną rolę odegrał w nim jeden z najbardziej znanych polskich archeologów XIX wieku Gotfryd Ossowski. W 1880 roku rozpoczął on badanie jaskiń Doliny Mnikowskiej i wyznaczył robotnikom nagrody pieniężne za wykopanie ciekawych zabytków. Robotnicy znajdowali coraz więcej rzeźb z kości: figurki ludzi, ptaków i zwierząt. Znaleziska zrobiły sensację, a Ossowski datował je na okres neolitu. Wkrótce wyszło na jaw, że rzeźby powstały w domach okolicznych chłopów.