Pustynia Błędowska

Pustynia Błędowska to największy w Polsce obszar pustynny w Polsce, tzw.  lotnych piasków pochodzenia fluwioglacjalnego. Liczy on ok. 33 km², a leży na pograniczu Wyżyny Śląskiej i Wyżyny Olkuskiej. Pustynia jest chroniona programem ochrony Natura 2000 oraz jest atrakcyjnym terenem wędrówek pieszych oraz konnych: Błędów połączony jest z Kluczami żółtym „Szlakiem Pustynnym„. Miejscowości te łączy także pomarańczowy szlak jeździecki – „Transjurajski Szlak Konny”.  

Położenie:

Pustynia rozciąga się od Błędowa (dzielnicy Dąbrowy Górniczej) na zachodzie do gminy Klucze na wschodzie. Granicą północną pustyni jest wieś Chechło, a na południu graniczy ona z dużym obszarem leśnym. Długość pustyni wynosi niecałe 10 km, a szerokość do 4 km.  Przez pustynię, z zachodu na wschód, przepływa rzeka Biała Przemsza.

Pochodzenie:

Pustynia Błędowska w obecnej postaci jest pochodzenia antropogenicznego. W wyniku intensywnej działalności okolicznych mieszkańców na terenie pustyni poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że uniemożliwiło to rozwój roślin. W połączeniu z intensywną wycinką lasów na potrzeby górnictwa i hutnictwa, rozwijających się w tych rejonach już od średniowiecza, spowodowało to odsłonięcie ok. 150 km² piasków. Pozostałości tej tzw. Dużej Pustyni Błędowskiej to już niemal całkowicie zarośnięta Pustynia Starczynowska na zachód od Olkusza oraz Dziadowskie Morze koło Boru Biskupiego w okolicach Bukowna. W latach 50. część pustyni zaorano i obsadzono wierzbą kaspijską oraz sosną. W połączeniu obserwowanym obecnie podnoszeniem się poziomu wód, spowodowało to znaczne zmniejszenie powierzchni odkrytych piasków. Część południowa pustyni jest już niemal całkowicie zarośnięta (wyjątkiem są krawędzie wschodnie), a część północna, w okolicach Chechła, jest wciąż terenem w dużej mierze odsłoniętym.

Piasek na Pustyni Błędowskiej tworzą drobne ziarna kwarcowe; często trafiają się w nim okruchy skał wapiennych i wypreparowane skamieniałości jurajskie (gąbki, ramienionogi, małże). Liczne są także okruchy innych skał. Najczęściej są one przez piasek oszlifowane do połysku. Do atrakcji należą tzw. fulguryty, czyli grudki minerałów powstałe wskutek stopienia piasku przez pioruny.

Rekultywacja

Na Pustyni Błędowskiej podejmuje się działania mające na celu uchronienie tego unikalnego obszaru poprzez karczowanie sukcesywnie zarastających drzew. W 2010 rozpoczął się program „Ochrona mozaiki siedlisk przyrodniczych w zlewni rzeki Białej Przemszy” realizowany przez Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego, w ramach którego przez pustynię została wyznaczona ścieżka przyrodnicza o długości 12 km, odkrzewione oraz oczyszczone z niewybuchów zostało 56 ha, usunięty został muł z 10 ha Bagien Błędowskich i Stawu Jandy. Na pustyni prowadzony będzie także wypas zwierząt, co ma zapobiegać jej zarastaniu.

Ciekawostki:

– w przeszłości na Bustyni Błędowskiego występowało zjawisko fatamorgany,